Sunday, June 19, 2016

Memoria Demostracao 1993

Memoria Demostração 1993

Kontra Okupasaun Ilegal Indonesia

Foto origin: Desconhesidu, share husi Cmrd Ivo Gilmar.
Demostração Huru Hara 1993 iha Bairo Audian.

Hakerek nain husi foin sa´e Loriko Aswain: Abílio Bernardo Caldas.

Artigu ida nee, hanesan atu relembra deit historia partisipasaun simultanea ba demostração nebe halo kuase iha bairo tomak Dili laran nebe konsentra liu iha parte Audian Leten, iha tinan 1993.

Foin sae sira mai husi bairo bairo ketak ketak, hamutuk ho hanoin ida deit halo demostração nebe kontra hura hara husi TNI e moos Polisia nebe serku iha bairo hotu, maibe ho brani tebes foin sae sira konsege halo barulho iha cidade Dili, liu liu iha bairio Audian durante loron tolu nia laran seguido deit iha tinan 1993, nebe kuase foin sae sira sempre hanoin hikas tragedia 12 de Novembro de 1991.

Iha tinan 1991, 12 Novembro, hakerek nain, momento neba sei iha banco SD 2 Farol, ho tinan nebe sei nurak, antes de akontesemento dia 28 de Outubro 1991, antes semana ida akontese iha igreja motael, intel sira nebe mak servisu iha kantor Berita Antara, komesa hafo ona maun balun hanesan maun Boni Fasio husi maliana nebe konhesido, nebe subar moos iha igereja motael, iha loron dader sei hanoin momento neba, maun boni ho nia kolega ida hakat mai fatin fotocopia, besik iha uma Mandarin, nebe momento neba China timor mak aluga hela, iha fatin fotokopia, maun boni mak titip hela documento balun hodi halo fotokopia, maibe lahatene katak Intel nain rua iha hela Loja kios China nian nee husu litik hela Maun Antonio Kios nain, derepente, intel sira nee komesa duni maun boni ho maluk ida tan, dokumento sira fotokopia hela nee moos soe deit, ho idade ida ke kiik hela, hare ho matan, maun boni tebe sai intel nia pistola, e halai jijak ba liu area igreja motael nian, iha maun ida mak intel sira konsege kaer, e ho koragem, ata hau nebe sei kiik hakat ba intel nee dehan, jangan sakiti dia tidak bersalah, maibe lakleur deit Hartop ida nebe kustema intel sonopati sira uja hodi tula nauk ema moos tula maun nee ba liu, e maun ida toma konta fotokopia nee tauk loos tamba dokumento sira nee iha hela nia, maun nee bolu hau hodi rai tia dokumento nee hatete ba hau atu soe tia, ho laran nebe tauk, konsege foti dokumento nee lori ba uma kotuk hodi tau subar.

Laran nee triste tebes iha loron ida nebe akontese iha oin kedas, ho reza deit katak maun Boni diak deit e maun nebe intel sira lori sei la hetan buat ruma.

Iha loron seguinte, ho koragem, hakarak hakat ba hare maun sira nebe mak subar hela iha igreja, tamba iha tempo neba ata hau moos tuir hela escuteiro, ho koragem hakarak hare maun sira nebe mak subar hela iha igreja neba, momento sei lembra, padre bandu ami sira atu ba iha fatin nebe maun sira subar ba, sira nebe mak momento nebe konhese ema sempre temi naran mak maun Baptista Vila Verde, Maun Aleixo Cobra, Irmaun Goveia ho sira seluk tan, momento neba atu husu moos maun Boni, maibe la iha, maun Boni mak kuando subar iha Motael ona sempre ranju ho foin sae sira iha Mandarin.

Akontesemento 28 de Outbro de 1991, iha kalan mais ou menus tuku sia kalan hanesan nee iha uma ho familia sira rona, taratu no tiru, lakleur deit rona ona barulho no igreja dere sinu ona, maibe antes nee, padre sira no maun balun husi escuteiro moos fo hanoin ona katak intel sira no bapa sira hanoin aat ona atu estraga igreja motael no moos joven sira nebe mak subar iha igreja, inklui amo padre Cunha. Iha kalan nee, halo sarani sira, liu liu iha area farol no mandarin sai tomak hodi defende igreja e la husik bapa sira ho kilat boot trankado tama ba igreja e sarani sira hakilar katak, diak liu ami mate mohu e la fo fatin, lakleur deit, rona fali mate nain rua iha fatin akonsetemento halo ema hotu tauk, e bapa sira komesa haruka hotu hotu fahe malu ida idak ba nia uma, katak situasuan kalma ona e bapa sira sei la tama estraga igreja.

Tama ba fulan Novembro, komesa rona ona informasaun katak sei mosu problema boot no demo boot hasoru bapa sira, iha dia 11 de Novembro sei hanoin, Pai ho Mae, komesa bandu ona oan sira atu ba igreja to kalan, tengki fila sedu mai uma e sai escola fila kedas mai uma, la hanesan babain, sai escola sei ba haris tasi iha ponte kaes, uluk fatin atu halimar moos susar tebes, ranju mak haris tasi iha Parte Motael nia oin to ba iha Ponte Kaes, hodi nune mak konhese maun Abílio Mau soco nebe konhesidu iha fatin refere. Iha dia 12 Novembro, hanesan babain hotu hotu hader sedu deit, maun ho bin sira moos prepara hela atu ba hotu escola ona iha Becora no Balide, ata hau  ho alin Linia nebe agora iha australia, ami mak momento neba sei iha SD hela, ba escola ho laran taridu, tamba rona ona katak dala ruma escola sei la iha tamba ema barak mak sei ba assiste misa matebian Sebastiao nian iha igreja motael, momento neba tama escola, professora sira so lori deit grupo balun maun sira nebe mak iha ona klasse 6 mak ba deit, restu la ba, derepente deit, rona taruto rajada deit e helicoptro ida komesa semo tun sae iha loos iha escola nia leten, professora ida tama  mai sala e dehan hotu hotu nonok e resa deit keta sai husi sala laran, maibe situsaun komesa labele kontrola ona tamba familia ida idak komesa mai ona escola inklui moos bapa nia oan sira nee moos sai hotu ona, hau  fila kedas ba uma ho alin Nini , to uma hare Pai ho Mae triste los buka mana ho maun sira nebe mak sei escola hela seidauk fila, e Mae komu servisu  iha parte Becora, amiga diak tebes ho Maun Bessy Kuluhun nia Mae, konta  katak maun Bessy moos tuir hotu e imi nia maun no feto sira seidauk fila mai uma, halo Pai ho Mae tengki sai fali ho motor ba buka sira nebe mak seidauk fila nee, ami iha hela deit iha uma ho tauk iha tempo nee.

Grasas maromak no matebian, momento neba mana ho maun nain hira fila mai uma ho diak la akontese buat ruma.

Hahu husi artigu historia iha leten, atu relembra deit, ho idade nebe kiik hela, komesa hanoin no halo ona kontra okupasaun ilegal Indonesia, ho influensia husi maun sira nebe mak brani tebes halo klandestina no gosta rona maun sira koalia politika funu nian, halo iha escola la tauk ona koalia ba bapa sira nia oan, "kapan Pulang" mesmo ke hatene SD 2 Farol momento neba mesak ema boot nia oan sira mak escola iha neba inkliu TNI no Polisia sira nia oan javanes sira nee.

Iha Loron Lokraik ida Sabado fulan Novembro 1993, hamutuk ho maun Flaviano, Valeriu ou Bebe, ho maluk sira balun nebe iha Mandarin, ami lao hamutuk hakat ba Kolmera, momento neba area Kolmera to Vila Verde moos foin sae sira  komesa tun mai dalan oin halo demo hakilar tun sae e komesa tuda ona bapa sira nia kareta atu civil ka TNI ka Polisia e hakilar kapan pulang. Iha loron ida nee momento neba, halo ita la tauk katak bapa sira bele kaer no bele oho, ho idade kiik, hare no gosta mete iha rame nia laran, sem hanoin nia konsiensia.

Tuir fali loron Domingo Fulan Novembro 1993, Ami nain haat, Maun Flaviano, Valerio u Bebe, matebian Sebastiao maun Joel Kuluhun mate resto 12 de Novembro nia alin, ho Liao, hakat liu ba ba to iha iha parte Audian Leten, hamutuk ho foin sae sira nebe nakonu tia ona iha Audian, hodi halo demo ou kontra lisuk huru hara Brimob sira, to la aguenta e la kleur deit, Anti Hura Hara TNI sira kompleto trek ida tun derepente husi kareta Hino e duni foin sae sira halai fahe malu, iha tempo ida nee duni, ata hau, halai tun mai to iha Audian kraik tesik mai iha campo pramuka agora dadaun campo democracia nian, TNI sira duni nafatin, ata hau halai tama mai iha uma ida iha Banco Central agora nia kotuk, China Timor ida nia uma, halai tama derepente deit ba liu kedas ema nia kuarto halo uma nain sira moos tauk hotu, e konsege subar duni hau ata, maibe la kleur deit, mosu Intel Polisia ida, hanesan moos Babinsa tempo neba, husu uma nain atu entrega ema nebe mak halai tama mai iha uma nee, e uma nain nee ho triste hakat mai dehan ano, sai deit ona tamba intel sira iha oin, e hau sai duni ba e intel nee kaer hau nia liman metin hodi lori ba iha grupo brimob nebe mak nakoku hela iha kareta Hino e balun tur hela, kuando besik to iha grupo nee, sei hanoin, Brimob nain rua hakat mai tebe kedas hau monu ba rai, e babinsa nee mak sori tia e dehan masih anak kecil, sira la tau hau hamutuk ho maun sira balun nebe iha tia ona kareta leten, sira tula sae hau ba tuir iha kareta oin, brimob ida mak habit metin hau, tanis los tamba brimob nee same metin hau nia ain tanan tia ona, e to iha Polri Comoro, brimob sira tun e forma haruka maun sira nebe iha kareta laran nee mak tun uluk e sira baku tebe to tama iha comarca, hau mak tun ikus liu e sira baku nafatin iha ulun to monu ba rai, to la hatene aan, tama tia ba iha Comarca laran foin mak sadar kuando Polisia sira fo be ba hau e maun lubuk ida mak ajuda hare, haluhan sira hotu ona, tamba momento neba iha sala comarca luan ida kuase ema hamutuk liu 100 liu mak sulan iha fatin ida nee, la kleur deit Polisia sira komesa haruka hasai hotu faru husik deit ho kuakas deit, maun sira barak mak halo protesta e hetan baku to muda fali ami fahe ba grupo hamutuk ema kala 20 hanesan nee ba sena iha sela ida nebe klot tebes hamutuk ho sintina nebe la saudavel tebes, pasiensia deit e ho idade nebe kiik tanis deit, maun balun mak hakalma, iha sela nee mak foin hetan fali maun valeirio ou bebe e moos Sebatiao, hau sei koragem husu ema kaer imi iha nebe sei konta fali historia mesmo ho situasaun ida nebe susar tebes.

Durante semana ida iha Sela nia laran, sem hetan autorizasaun husi familia sira atu bele mai visita, sorte diak, hetan fali Polisia Brimob Javanes ida visinho, mak mai hase fali, halo saida iha nee, o nia Pai ho familia sira hatene ona, hau dehan seidauk, nia sai kedas e ba kedas uma, hodi dehan ba ata hau nia Pai nebe mak buka tun sae los, e ate visinho sira balun hatene tauk atu fo hatete katak hau iha comarca hela, iha momento neba so hau nia Pai, Polisia sira autoriza tama duni ba hare hau, maibe lalais deit, labele halo buat ida, husu ho haraik aan atu hasai hau maibe la bele, Polisia Timor oan Brimob sira la besik e intel sira komesa hafu tun sae ona hau nia aman.

Loron ikus depois de semana ida, informasaun to duni ba hau nia amigo no Primo Marco Quintao, momento neba nia Mae moos sei hanesan Angota DPR, iha kalan tuku 10 besik ba ona Madrugada sei hanoin, derepente, Polisia hein sela nee mai, husu siapa yang namanya Abilio Bernardo Caldas, ho laran tauk la hatan, nia bolu dala ida tan, maun sira balun dehan alin lalika hatan ida, se sira lori o sai ami sei la fo diak liu ita mate hotu, tamba maun sira balun mak sira husik ona sai la hatene ba nebe inklui Valerio ou Bebe ho Sebastiao sira mak sai uluk. Polisia nee husu tan dala ida ho dehan "Anak itu mau dipulang kan segera ke keluarga ada datang Jemput".

Hau sai husi Sela nee no despedida ba maun sira nebe mak iha hela sala laran no husu atu hato informasaun nee ba Cruz Vermelha nebe seidauk mai visita tamba dadur sira sei barak hela seidauk sai. Polisia nee lori hau ba iha sala kapolda nian nebe kapolda nee rasiik mak husu hau o mak naran Abilio Bernardo Caldas, e hau hare ba iha kuadro mutin sira hakerek hau nia naran kompleto ho idade 25 Anos, hau hakfodak no dehan kedas ba Kapolda nee, Pak umur saya bukan 25 Tahun, saya baru 14 tahun, Baru SMP kelas 2, Kapolda hatan o ya sudah, la kleur mak Pengawal Kopasus nain rua nebe mak momento nebe kawal hela ferik Maria Quintao, hakat mai sala, e Kapolda husu imi nain rua mak sei lori nia ba uma ka, nebe sira hatan Ya Pak, halo hau moos tauk e lakohi atu sai husi sala nee, tamba sira hatan sira husi satuan kopasus e hau lahatene sira, depois mak sira dehan jangan takut, saudara kamu Marco lagi tunggu di luar. oras moos lao dadaun ona besik meia noite, e Kapolda husik hau dehan jangan nakal lagi dan ikut ikutan, Kopasus nain rua nee lori hau ba kareta fatin, mak hasoru primo Marco Quintao nebe hein hela hau, ho triste hasoru malu no agredese tebes ba nia brani no ferik Quintao e moos ho ajuda Alex Sumampow nia oan Mane Freddy Sumampow bele hasai hau husi nakukun nia laran durante semana ida nia laran, tamba familia sira la bele hasai hau no tauk iha momento neba.

Kalan nee kedas fila ba hela iha Marco Quintao nia uma durante besik semana ida nia laran la ba uma, maibe familia sira hatene ona katak hau sai ona husi comarca agora ba hela iha Marco Quintao nia uma, tamba intel sira ba husu hela informasaun nafatin iha uma, e loron ida toman duni, bapa intel nain rua mak durante nee tama sai hela deit ba uma e halo interoga hau nia Pai e ameasa, ho hirus hare tia ida nee, hau sai ba liur e hetan kolega Marco Quintao ho kopassus nain rua nee, hau informa ba sira nain rua, intel nain rua nee mak buka hela deit hau, hanesan soran fali sira iha momento neba, Kopasus nain rua nee haruka para kedas kareta nebe mak intel nain rua nee e ameasa kedas sira nain atu labele mai book tan hau e familia ida nee.

Tempo nebe deficil tebes, konsege sai husi nakukun nia laran e kontinua ba fali escola hanesan babain to remata escola SMP N1. Depois de remata SMP, hakat ba escola SMA iha Bandung 1995, dala ida tan tama komarka ho maun alin 4 tama iha Polda Metro Jaya, tama la konsege tama iha embaixada, dadur durante semana ida nia laran, iha loos loron natal to tinan foun iha deit comarca Polda Metro Jaya, tinan 1996 fulan Maio, ata hau mesak deit konsege husu Asilo Politico iha embaixada Alemaun Jakarta e hakat ba Portugal to tinan Maio 2000 depois de Timor ukun aan mak fila hikas mai rai Doben Timor - Leste.

Ho situasaun refere la halo hau tauk no hakiduk, e kontinua fo aan no espirito tomak ba luta libertasaun da Patria e Povo.


Artigu badak ida nee, atu hatutan deit buat simples ida ke foin sae sira participa iha tempo nebe susar tebes ba partisipasaun Libertação da Pátria husi meios oin oin.


Abílio Bernardo Caldas, SC, M. MSI


Monday, April 18, 2016

Parabens Pai 69 Anos



Parabéns Pai Bernardo do Coração Jesus Caldas
Abril 16 de Abril de 2016, 69 Anos 

Antes de tudo, quero agradecer por sempre estar ao meu lado e principalmente por não ter se contentado em ser apenas um ótimo pai, mas por ter construído comigo a melhor amizade. Saiba que para sempre serei agradecido e se a vida me permitir ter filhos, com certeza seguirei o seu exemplo e ficarei muito satisfeito se conseguir representar somente a metade de tudo que significa para mim.

Desejo a você muito amor, saúde, alegria, sucesso, bom-humor e conquistas, que sua vida esteja sempre repleta de sentimentos positivos, de uma forma que não permita a entrada de nenhum sentimento negativo. Que todos os seus sonhos possam ser realizados e caso algum deles dependa da muita ajuda.

Você sempre cuidou tão bem de mim e dos meus irmãos, espero que a vida me deixe retribuir tudo que um dia você já fez para nos trazer felicidade. Você merece tudo de melhor que a vida tiver para oferecer, espero que continue por muito tempo nos alegrando com seu sorriso.

Feliz Aniversário Pai!


Saturday, April 9, 2016

Parabens Filho 4 Anos


 José Abílio Sequeira Caldas (Zevara)

Você é o maior filho do mundo

Feliz aniversário, filho
Olá filho! Hoje eu gostaria de homenagear você, porque hoje é o seu aniversário... Na verdade eu queria que você soubesse como esse dia é importante para mim,
é como se neste dia, eu tivesse conquistado um grande prémio no passado.
É como se neste dia eu tivesse realmente conseguido mostrar ao mundo porque tenho tanto orgulho de você.
É, realmente você é o nosso maior troféu - quando você chegou a nossa vida se transformou: parece que ficou mais leve, mais gostosa, com novo ideal, parece até havia tomado rumo certo.
Por isso filho, eu quero te homenagear e até preciso pedir desculpas por me realizar em você.
Às vezes quando discutimos, por motivo bobo e você reage, parece até que estou me vendo, bem mais nova. Que bom saber que você sou eu, que vou continuar aqui mais tempo.

Parabéns Filho! Desculpe a minha coruje, mas você é o maior filho do mundo.

Hoje meu filho é um dia que você completa mais um ano de vida e eu quero lhe dizer que mesmo antes de você nascer eu já te amava.

Quando você nasceu foi uma alegria imensa tanto para mim como para todos que o rodeavam.

Você foi crescendo dando os primeiros passos e eu estava ali para lhe segurar pelas mãos para que você não caísse.

O tempo foi passando e a cada dia você com o seu jeito meigo e carinhoso foi conquistando o coração de cada um que te cercava, hoje você já esta bastante crescido e a cada dia mais bonito.

Quero lhe desejar neste dia tão especial meu carinho e o meu amor por você.

Tudo que eu te desejo neste dia é um Feliz Aniversário Meu Filho.


You don't even know what you mean to me. Your smile, your little giggles just make me so happy! It's super fun when you become 1! Happy Birthday To You!

I thank God everyday for the wonderful blessing he has bestowed upon your mother and me. Happy birthday son, I hope it is your best day ever.

A special message from mom and dad: We are so thankful that God gave us a boy like you. We love you!


When your mother was pregnant we asked God to give us a son who grows up to become hard working, honest and successful. You are living proof that God does answer prayers. You have made us the proudest parents in the world!

This is just the first of many "happy birthdays" for you. Have a deliciously fun 4st birthday, little cutie!

You can do whatever you care to do because you’re turning one today. So have as much fun as you want. Happy 4st birthday!

We all wish you hundreds more of these wonderful days! Happy 4st birthday

Why do adults keep trying to make you blow the candle when all you are interested in is digging your little hands in that delicious cake?! Happy first birthday!

Here's wishing a Happy Birthday to the most charming, funny, attractive and rocking personality in town. Have a great day.

The first thing that came to my mind this morning was that today is your Birthday. I hope I've been the first one to wish you because you're special for me. Happy Birthday Zevara!

One, two, three, four, FIVE! Five candles on your cake Blow them out and make your wishes, and we send you birthday kisses! Have a Happy Birthday Zevara.

Tiny toes and fingers wrapped around a loving hand, brought great joy and happiness. Now you are older, and it time to celebrate your birthday, many more are wished for you. With loving hugs from Dad, Mam and Your Sister Yesenia.

You have grown so much since the day I first held you in my arms baby. But you will always be my little one. Happy Birthday Zevara!

You are turning one year old today and we are so excited some people think it’s our own birthday party. Happy Birthday!

You have accomplished so much in one little year. Today we are celebrating and we'll give you a cheer! Happy Birthday, 4-year-old!

The stars are twinkling just for you because they know that you are a star, too. Happy First Birthday ZEVARA!

Set the world on fire with your dreams and use the flame to light a birthday candle. HAPPY BIRTHDAY  MY LITTLE BOY ZEVARA!!

Fun, Love and Laughter! There’s a great big day waiting just for you love Zevara. Happy 4 Birthday to a little one who is just so cute! 

Selamat ulang tahun sayang..Senyum diwajahmu membuat mama dan papa kuat untuk menjagamu, dan memberikan semua yang terbaik untukmu. Semoga semakin bertambahnya usiamu, allah menjadikanmu anak yang semakin berprestasi, sholeh dan doa mama papa kan selalu mengiringi langkahmu untuk tercapainya cita-citamu.

Anakkku, senyum dan bahagiamu membuat kami semakin kuat, kami akan memberikan yang terbaik untukmu, dengan bertambahnya usiamu, semoga semakin cerdas dan semakin membuat kami bahagia. Selamat ulang tahun sayang.

Anakkku, senyum dan bahagiaku membuat kami semakin kuat, kami akan memberikan yang terbaik untukmu, dengan bertambahnya usiamu, kamu semakin cerdas dan semakin membuat kami bahagia. selamat ulang tahun sayang.

Selamat ulang tahun..!! hanya inilah seutas doa yang dapat kami berikan sebagai orang tuamu, , Ya tuhanku, jadikanlah anakku menjadi insan yang berguna bagi bangsa dan mendapat ridho-Mu, selamat uang tahun anakku.

Selamat ulang tahun buah hatiku, semoga dengan bertambah usiamu semakin bertambah rezeki dan smoga keluarga kita menjadi keluarga yang bahagia.

Adik tersayang, di hari yang istimewa ini, sengaja mama membelikan hadiah untukmu, karena hari ini hari ulang tahunmu, selamat ulang tahun yah..semoga cepet besar.


 Terima Kasih Tuhan Yesus.

 

Friday, December 11, 2015

Comandante Nicolao Lobato


 Comandante Nicolao Lobato

Hakerek Nain: Magazine Presidência da República 

Nicolao dos Reis Lobato moris mai loron-24, fulan-Maiu, tinan 1946, iha Sasatan-Oan,
Aitara-Hun, Soibada, Postu Laclubar, Distritu Manatuto. Ninia aman maka Narciso Manuel Lobato, hosi Leorema, Postu Bazartete, Distritu Liquisa, no inan maka Felismina Alves Lobato, hosi Malurukuma/Makadike, Postu Uatolari, Distritu Viqueque. Ninia avó-mane hosi inan maka Domingos da Costa Alves, hosi Samoro, Soibada. Uluk katekista iha Uatolari no tan ne’e mak ninia inan moris mai iha Malurukuma/Makadike.

Ninia aman no inan hetan oan sanolu-resin-tolu: 1° Nicolao dos Reis Lobato nu’udar oan-boot, no tatuir, 2° António Bosco Lobato, 3° Rogério Tiago de Fátima Lobato, 4° Maria Cesaltina Francisca ALves Lobato, 5° Januário do Carmo Alves Lobato, 6° Domingos Cassiano Maria da Silva, 7° Luis Francisco de Assunção Alves Lobato, 8° Silvestre Lobato, 9° Madalena de Canossa Alves Lobato, 10° Elga Maria do Rosário Alves Lobato, 11° José Bernadino Alves Lobato, 12° Silvestre Agostinho Alves Lobato no 13° Elisa Maria Lobato.

Hosi oan lubuk hirak ne’e Rogério Tiago de Fátima Lobato de’it mak sei moris hela. Sira-nia nia aman hetan moras no mate loron-26, fulan-Abril, tinan-1976, iha Leorema. Sira-nia inan hetan mate husi ema mahohok iha foho Maubere, Laclubar, fulan-Jullu, tinan-1979. Oan Silvestre Lobato mak mate iha inan nia kabun-laran no oan sira seluk hetan mate iha okupasaun nia laran bainhira sira funu hodi Timor hetan nia ukun rasik an.

Nicolao dos Reis Lobato sai boot to’o tinan 13 iha Soibada, no iha ne’ebá mak nia hala’o ninia eskola primária iha Colégio Nuno Alvares Pereira, hamutuk ho kolega balu hanesan Amu-Bispo Alberto da Silva Ricardo no sira-rua sei hala’o eskola hamutuk iha Seminário Menor de Nossa Senhora de Fátima, iha Dare, no iha ne’ebá nia ramata kursu tinan-lima hodi haksa’e matenek iha eskola ho rohan di’ak iha dixiplina oioin liuliu iha lian portugés no matemátika. Horiuluk kedas nia la’o sorin metin ho maluk António Cesaltino Osório Soares, Abílio Osorio Soares, Luís Viana do Carmo no João Bosco do Carmo, nu’udar viziñu no oan hosi Mestre Fernando Soares no José do Carmo.

Nicolao dos Reis Lobato simu batizmu iha Paróquia da Imaculada Conceição iha Soibada, Misaun Katólika ho naran hanesan, hosi Amu Januário Coelho da Silva. Fulgêncio dos Reis Ornay, Liurai hosi Fehuc Rin, Barique, no ninia aman nia kolega rasik, maka sai nu’udar aman-sarani.

Bainhira nia sei ki’ikoan nia hetan hahilik hodi sai hanesan anju ida iha peregrinasaun estátua de Nossa Senhora de Fátima nian mai Timor, iha tinan-1951. Nia simu ninia formasaun tomak, tuir fiar kreda katóliku nian, iha Soibada no tatuir iha Dare. Nia hakfila ba nu’udar devotu Nossa Senhora Aitara no lori subar estátua Na’i-Feto nian iha fatin ida naran Anin Kuak, iha Soibada, atu ema aat labele estraga. Iha funu nia laran nia sori Na’i Lulik katóliku sira no hakbesik Amo Francisco Tavares, ohin loron Pároku iha Ainaro.

Atu hatene nia fiar kreda katóliku nian, ita hetene de’it katak, bainhira hamosu invazaun Indonézia no sira tenke hakiduk no halai ba foho, nia hakat liu Dare no husu ba Amu Ricardo Alberto da Silva atu harohan missa ida lai hodi hanoin Timor-Leste. Hafoin ramata missa ne’ebá, molok halai tama ai-laran, nia dehan ba nia kolega nune’e: “ha’u mate karik, harohan misa ida ba ha’u”. Bainhira rona nia mate, ninia kolega harohan duni missa ida hodi husu tuir rohan di’ak ba nia klamar.

Tan nia lakohi haktuir moris nu’udar na’i-lulik nia sai hosi Semináriu iha tinan-1965. Iha Semináriu nia hetan hahilik husi Reitór hodi sa’e nu’udar xefe kolega seminarista sira-nian ba tinan tolu no iha tempu ne’ebá maka nia hatudu ninia kbiit nu’udar ema, xefe no desportista. Hafoin sai hosi Semináriu, Nicolao Lobato iha mehi boot atu bá estuda iha Eskola Direitu iha Universidade Coimbra, iha Portugal. Maibé, nia aman hetan moras no nia tenke hela hodi tau matan ba alin kiik sira no nia mós la simu tulun hosi governu Portugal nian atu bá eskola iha rai ne’ebá. Maski nune’e, nia buka hetan matenek liután no tama iha Liceu hodi haklean iha dixiplina Filosofia nian, OPAN – Organizasaun Polítika no Administrasaun Nasaun nian no lian-portugés, ho di’ak no natoon atu bele tama iha Universidade.

Bainhira nia mai Díli, hafoin sai hosi Semináriu, nia bá hela iha nia tio Arlindo da Costa Tilman no nia tia Lídia Boavida nia uma iha Bidau no tio sira-ne’e simu no kuidadu nia hanesan oan ida. Tan Bidau ne’ebá besik hela Amu-Bispu nia uma iha Lecidere maka, iha loron-domingu, nia la falta misa ne’ebé Amu-Bispu Dom Jaime Garcia Goulart rasik mak selebra.

Iha tinan-1966 nia tama ba serbisu militár portugés no hala’o treinamentu liuhosi kursu sarjentu milisianu nian no hetan klasifikasaun ho di’ak liu, nu’udar dahuluk, tatuir maka João Carrascalão nu’udar daruak no Moisés da Costa Sarmento nu’udar datoluk. Ikusmai Sarmento kaben tiha ho nia alin-feto Maria Cesaltina Francisca Alves Lobato no sira-rua hetan mate husi ema mahohok iha Ratahu, Viqueque, tinan-1979. Nia hala’o ninia misaun militár dahuluk iha Bazartete.

Hafoin, nia hakat aas liu ba pozisaun Furiel Milisianu no fila fali ba Dili atu hala’o serbisu militár iha Companhia de Caçadores no 15 iha Caicoli. Ninia knaar maka nu’udar responsavél ba sosa no kontrola hahán ba kuartel tomak. Iha fatin ne’e mak nia hasoru ho ema ida hosi Moçambique, primeiru-sarjentu ida ho naran Timane, ne’ebé koa’lia-sai ba Nicolao kona-ba sira-nia luta hodi buka ukun rasik-an ba Moçambique. Liutiha tempu serbisu militár nia fila fali ba vida sivil no iha tinan-1968 nia hetan serbisu iha Missão Agronómico de Timor. 

Iha fatin ne’e, nia hasoru ho ema tékniku hosi Cabo Verde ho naran Marcelino no sira rua ko’alia barak kona-ba luta libertasaun nasionál ba Guiné-Bissau no Cabo Verde. Hodi nune’e maka nia hahú lee subar-subar livru balu kona-ba luta libertasaun ba kolónia Portugal nian iha Áfrika.

Hosi Missão Agronómico de Timor nia hakat to’o Repartição das Finanças liuhosi konsursu, hodi hetan knaar nu’udar 3° Ofisiál. Ho knaar ne’e nia tau matan no haree tuir lala’ok kona-ba selu funsionáriu sira-nia saláriu fulan-fulan.

Nicolao Lobato hetan moris foun bainhira serbisu iha Repartição das Finanças tan iha serbisu fatin ne’ebá nia haree hetan Isabel Barreto no sira-rua kaben iha tinan-1972 iha kapela Bazartete, Laulema, iha noiva nia uma. Amu Simplício do Menino de Jesus, na’i lulik ida hosi Goa no iha tempu ne’ebá nu’udar Pároko Liquiça, mak fó sakramentu kaben ba sira-rua.

Hosi relasaun kaben ne’e maka sira hetan oan-mane ida naran José Maria Barreto Lobato. Tuir fali mai, José Gonçalves no Olímpia Barreto hakiak sira-nia oan ne’e, ne’ebé hanaran foun hanesan José Maria Barreto Lobato Gonçalves.

Nicolao nia kaben, Isabel Barreto Lobato, hetan mate hosi mahohok indonéziu sira iha ponte-kais Dili iha loron-7, fulan-Dezembru, tinan-1975, loron ne’ebé indonézia hahú tama rai-timór.

Nu’udar desportista nia hala’o jogu voleiból, basketból no futeból maka nia hala’o dia’k liután ba dala uluk iha Clube Desportivo da União no, liutiha, iha Associação Académica de Timor. 

Iha tinan-1974 nia klaran, tatuir Revolução dos Cravos de 25 de Abril iha Portugal, Nicolao dos Reis Lobato soe nia serbisu atubele fó-an tomak ba harii ASDT/FRETILIN hodi hanoin oinsá atu hetan libertasaun nasionál ba Timor-Leste. Bainhira hafila ASDT ba FRETILIN iha loron-11, fulan-Setembru, tinan-1974, nia simu knaar nu’udar Vise-Prezidente.

Nu’udar Vise-Prezidente, bainhira Prezidente Xavier do Amaral laiha, Nicolao Lobato maka komanda FRETILIN hodi hasoru UDT ataka iha loron-11, fulan-Agostu, tinan-1975. Ne’ebé hala’ok balu mós tuirfilamai hanesan:
1. Iha kalan 11-Agostu-1975, ho tulun hosi Marí Alkatiri, Alarico Fernandes no Maulear, hamutuk ho membru hosi CCF, nia komanda grupu ne’e atu sai hosi Díli.
2. Iha loron 13-Agostu-1975, tama tán foho laran bá Aileu no Ai-Sirimou.
3. Iha Ai-Sirimou, iha CCF nia oin, nia bá to’o Kuartel Aileu hodi ko’alia ho soldadu timóroan sira hodi hata’o ba sira kona-ba situasaun polítika no militár iha tempu ne’ebá.
4.  Iha loron 15-Agostu-1975, tan Prezidente Fretilin laiha, Nicolao ho Marí Alkatiri hamutuk ho membru sira hosi CCF, foti-sa’e povu atu tama iha revolta popular nu’udar planu estratéjiku ida no, iha loron hanesan, nafatin ho Marí Alkatiri, Alarico Fernandes no membru sira hosi CCF, harii no hatuur tiha FALINTIL.
5. Iha loron-17 Agostu-1975, liu hosi hala’ok ida ne’ebé hametin tiha ona uluk kedas ho soldadu no sarjentu timóroan sira, nia hale’u Companhia de Aileu no militár portugés sira entrega komando kompañia ne’e ba timóroan sira (Sargento José Silva).
6.  Hosi loron ne’ebá ba oin Nicolao Lobato maka komanda prosesu operasionál polítiku no militár hodi hasoru UDT ataka.
7. Husi fulan-Setembru to’o fulan-Novembru Nicolao Lobato hasa’e-an hodi hatudu ninia hala’ok kona-ba estratéjia polítika no militár. Maibé, nia temi nafatin no beibeik katak Portugal tenke fila hodi ramata prosesu deskolonizasaun nian no buka hetan mós dalan ida ne’ebé halo timóroan sira hotu hasoru malu iha dalan klaran atubele hadi’ak konflitu polítiku.
8.  Maske haka’as-an maka’as sei la biban hetan rohan di’ak maka halo Nicolao Lobato haklalak iha loron-28, fulan-Novembru, tinan-1975, Proklamasaun Unilaterál Independénsia Timor-Leste nian.
9. Iha governu ne’ebé hamosu hosi Proklamasaun ne’ebá Nicolao simu knaar nu’udar Primeiru-Ministru.
10. Iha tinan-1977, tanba problema hirak ne’ebé buras tiha iha Fretilin nia leet, Nicolao hetan hahilik atu hala’o knaar nu’udar Prezidente Repúblika nian no Komandante-xefe Falintil nian.
11. iha loron-31, fulan-Dezembru, tinan-1978, iha funu nia laran, bainhira tiru bá tiru mai, nia mate iha foho-leet ida naran Mindelo, besik Maubisse, Turiscai no Manufahi.      

Thursday, July 9, 2015

Parabens minha irma Didi




Hoje é o seu dia, é um grande dia.
Dias e anos se passaram e você continua especial e querida por todos que a conhecem e a admiram.

Sis, you have a bigger heart than anyone I know. It’s so big that you love me no matter what, despite my all-too-frequent not-so-nice side and few-and-far-between nice side. I love you for that. Happy birthday!


Sis, you have a bigger heart than anyone I know. It’s so big that you love me no matter what, despite my all-too-frequent not-so-nice side and few-and-far-between nice side. I love you for that. Happy birthday!
Despite our arguments and our differences, you are still the most important person in my life. Happy birthday, sis! 

Gostaria de lhe fazer uma eterna poesia, que ficasse registada em seu coração, como presente e recordação.

Você é um presente de Deus, luz que encoraja e faz viver. És uma rosa perfumada, pura e cristalina, é rocha que não se abala, e com a brisa leve descontraída, és uma pessoa linda.

Você tem o dom de amar, tem a simplicidade, a paciência, e o carisma que fazem de você um ser maravilhoso.

Eu te adoro e te admiro por tudo que você é, por tudo que você representa, pelo simples fato de você existir.

Que este dia seja como o Sol, brilhe com toda intensidade, com toda sua plenitude e magia, te desejo toda a felicidade do mundo.

Que hoje seja um grande dia, que o amor que nos uniu um dia por laços familiares, possa nos unir sempre.

Hoje é um dia muito especial pra mim, nesse dia você minha irmã chegou ao mundo para alegrar a vida de todos a sua volta,e com o passar dos anos essa alegria só tem aumentado, esse dom de levar otimismo só tem multiplicado, para a sorte dos que a conhecem.

Mais que uma irmã você tem se mostrado amiga e companheira, partilhar da sua existência é um grande presente de Deus.

Lembro-me das inúmeras vezes que o seu sorriso preencheu o nosso lar, das palavras carinhosas que você me diz quando eu preciso ouvir.

Eu te agradeço por ser um exemplo tão lindo para todos que vivem ao seu redor, principalmente para mim, que como sua irmã posso me orgulhar de tudo que você é.

Saiba que estarei sempre por perto para lhe estender a mão quando sua caminhada se tornar difícil.

Nesse seu dia todo especial, quero lhe desejar toda felicidade do mundo, que Deus a abençoe com muita paz e saúde.

Que alegria e que serenidade flutua pelo ar a se perder pelo universo.

É fácil perceber a energia positiva que emana nos corações que desejam o bem.

Hoje o dia pertence a minha irmã, afinal um aniversário significa mais do que se possa imaginar, basta que se faça uma reflexão sobre todos os acontecimentos deste ano que se finda e preparar novas atitudes para o que se inicia.

Minha irmã, que a bondade e a misericórdia de Deus sejam um constante em sua vida somos mais que irmãos, pois a sua felicidade significa tanto para mim que não saberia viver sem ter certeza do seu bem estar.

Feliz aniversário com um carinho profundo, sincero e verdadeiro.

Tudo o que existir de melhor no mundo eu te desejo.

Parabéns, que você tenha o melhor aniversário de sua vida.

Você é uma grande irmã.
Feliz aniversário.

Thursday, April 9, 2015

Feliz Aniversario Zevara

Parabéns Filho
José Abílio Sequeira Caldas (Zevara)
Parabéns filho! Desde o seu nascimento você só trouxe alegrias e orgulho para nossa família. Por isso quero desejar muitos anos de vida para você, muito amor, paz, saúde e perseverança para lidar com os obstáculos da vida.
Mais alguns anos e você vai ser um homem lindo, de personalidade forte e muito bondoso. Espero que o tempo não te afaste de mim…
Tenho muito orgulho de você meu filho, que Deus abençoe cada passo que você der e que siga te orientando em suas escolhas e decisões e te protegendo a todo instante.
Feliz aniversário! Muitos anos ainda virão e eu sempre estarei do seu lado pra tudo! Te amo.




Feliz aniversário meu filho! Fico muito feliz em ver você crescendo e completando mais um ano de vida. Cada dia com você foi de aprendizado para mim, você me mostrou quão grande pode ser o amor de um filho, que veio para ser meu eterno companheiro.
Quero desejar muita paz, saúde, prosperidade, fé, sucesso e sabedoria. Que Deus possa ouvir minhas orações para cuidar e abençoar você sempre. Feliz aniversário! Celebre com muita festa e alegria este dia que é só seu. Te amo e tenho muito orgulho de você.

Feliz aniversário, filho! É muito bom acompanhar o seu crescimento, eu vi seus primeiros passos e hoje acompanho sua caminhada rumo a realização dos maiores sonhos. Ver você saudável, se tornando uma pessoa cada dia mais linda e feliz, me dá uma sensação de dever cumprido.
Quero agradecer a Deus pela sua vida e lembrar que você foi o melhor presente que Ele poderia me dar. Conte comigo para te proteger, te aconselhar, puxar a orelha e acima de tudo, te amar.
Parabéns! Aproveita este dia que é só seu, para celebrar e agradecer por uma vida tão abençoado! Amo muito você, meu eterno menino.



Feliz aniversário, filho! Hoje é um dia muito importante para nós. Na verdade, essa data significa muito para mim por eu ter um filho tão especial como você. Hoje quero deixar registrado aqui, que você é a minha vida, desde o seu primeiro minuto de vida cada escolha que eu fiz e faço são pensando na sua felicidade.
Neste momento está passando um filme na minha cabeça, com todos os momentos que passamos juntos, tudo que ensinei e aprendi com você. Continue sendo esse filho que me orgulha tanto e que será meu eterno bebê. Parabéns meu menino, te desejo muitas felicidades, muita saúde e tudo de melhor que a vida possa oferecer. Amo você!


Feliz aniversário, meu filho! Você me inspira a viver bem e me deu um novo fôlego de vida com seu nascimento! Desculpa por todas as vezes que reclamo e chamo sua atenção, mas tudo isso é para ver você se tornar um homem cada vez melhor. Hoje eu celebro sua vida, que Deus nos deu como um presente sem agradecimento suficiente.
Quero desejar muita paz, saúde, amor e sabedoria para sempre fazer as melhores escolha na sua vida. Você merece ter todos os seus sonhos realizados, e o que estiver ao meu alcance para te ver sempre feliz, eu farei meu filho. Parabéns e muitos anos de vida! Amo muito você.

Parabéns, meu filho! Você veio como uma boa surpresa na vida de todos e desde o seu nascimento só nos trouxe amor e orgulho. Meu desejo é que Deus continue presenteando você com sabedoria para fazer as melhores escolhas na sua vida.
Tudo que eu almejei enquanto sonhava em ter um filho tem se realizado em você, e eu agradeço por ter esse filho exemplar. Aproveite este dia que é seu com muita festa e comemoração, você merece.
Que essa data se repita por muitos anos, pois eu estarei acompanhando você como sempre fiz. Eu te admiro muito, por isso meu amor mais forte e sincero é seu. À você, filho maravilhoso que Deus me deu como presente, o meu carinho registrado aqui e os votos de um feliz aniversário!


Que emoção é falar de você no dia do seu aniversário filho! Eu vi cada passo seu, cada luta, cada amor, cada vitória e agora estou te vendo crescer, se tornar um homem cheio de vida. Agradeço muito a Deus por esse presente e peço que sempre ilumine os seus caminhos.
Eu te criei para o mundo e tenho certeza que ele vai te abraçar forte e te ensinar tudo que você ainda precisa aprender. Quero te desejar muita sabedoria, paz e saúde. Siga sendo essa pessoa íntegra que enche de orgulho todos que o viram nascer e se tornar esse lindo homem.
Feliz aniversário! Aproveita o seu dia com tudo que te alegra e não esqueça que sempre terá em mim um braço forte.



 Caro Filho José Abílio Sequeira Caldas, Feliz Aniversário Filho, Pai la iha buat ida especial atu fo, Pai so bele fo deit carinho no hasai orasaun ba Nossa Senhora de Fatima, atu kontinua akompanha Zevara, fo protesaun, saude, força, carinho, vontade e intelegente hodi bele sai oan nebe mak hadomi nia familia. Filho, Pai iha tempo ida neee, la konsege hamutuk ho filho iha tempo nebe sai hanesan loron  importante ba filho, lui husi meios ida nee Pai so bele oferese tempo ituan hodi bele hakerek iha artigu ida nee hodi bele relembra loron filho Zevara nian, Filho te amo tanto, como filho, como amigo e como guarda costa.


Abraço forte para ti meu filho estimado Zevara. Parabens, Parabens, Parabens e mil parabens para ti filho.

Do seu Pai Abilio Bernardo Caldas, Luizinha Sequeira Caldas, Yesenia da Gloria Sequeira Caldas.

Sunday, December 21, 2014

Hacker Ataka Sony Pictures

Cyber Attack on Sony Pictures

Foin dadaun nee nasaun tomak hakfodak lui lui Estados Unidados America  relasionado ho Cyber Atakas nebe afeta ba companhia boot hanesan Sony Pictures Productions. Nebe konsidera fatal tebes e halo kompanhia boot nia sistema parado. tinan 2014 sai alvos boot ba grupos desconhecidos hodi atakas sitios importantes no sistemas importantes, nebe afeta ba politica nasaun nian e moos ekonomia. Husi Cyber Atakas nee tamba mosu deit filme nebe mak produs husi Sony Picture kona ba interview nebe hamosu liderança Korea do Norte nian hanesan propaganda politica ida nebe Norte Korea konsidera hanesan propaganda barato husi Estados Unidos America hodi kontinua hamate vida ekonomia no politica iha Korea do Norte.

 Ataka ba Sony Pictures nee hahu kedas iha primeiro lansamento filme ida nee rasik, nebe Korea do Norte halo protesta makas ba Nasoes Unidos ba filme nee rasiik tamba halo foer sira nia lideransa nia imagens e cultura Korea do Norte nian.

Korea do Norte halo complain ba Nações Unidos ba filme Interview nebe lansa iha Hollywood Comedy
North Korea has complained to the United Nations about The Interview, a forthcoming Hollywood comedy starring Seth Rogen and James Franco.


Tuir Noticias husi CNN nian, katak hacker sira konsege tama ba iha servidor central sira hanesan iha paises Asia, Europa e moos America Latina e balun iha Estado Unidos Amerika rasiik.

Atakas mai husi fatin sira nee, Seguransa Nacional e moos Agensia FBI nebe halo track fila fali kata atakas sira nee mai husi Korea do Norte rasiik, nebe nia trafiko internet mai husi rute china nian, nebe usa ponto rede china nian ba atakas sira nee hodi bele subar sira nia identidades no fatin nebe sira halo atakas ba.

Husi funu Cyber Atakas bele moos hamonu ekonomia nasaun ida nian, hodi hamate sistemas no informasaun importantes sira iha nasaun sira nebe ohin loron halo kompetisaun makas iha sira nia ekonomia.

Mas sai estranho tebes, ho tempo nebe badak tebes Agensia FBI tau kulpa  Korea do Norte e moos China tamba bele facilita meios sira nee? Sera nasaun sira avansados sira nebe opta ona convensaun conjuta hodi hodi kontra no halo Cyber hodi interesse sira nasaun do ke nasaun sira nebe ekonomikamente hanehan hela sira. Halo atakas e kontra Atakas...........Cyber?

Estados Unidos America lui husi nia Agencia FBI hasai ona statamento katak hahu ohin ba oin sira servisu makas hodi identifika grupos, individual ka nasaun sira nebe mak halo atakas Cyber kontra interesse no sobrenia USA nian.